Версия для слабовидящих Последний номер: 26 Апреля 2024 года
16+
газета республики Коми

Дедкöд арся вöралöм

0 1510 Общество

    Меным 12 арöс. Аслам Сёльдiн сиктын 4 класс помалi, а сэсся колi вöлi мунны Черныбö, мед вöдзö велöдчыны. Дедыс менам, Семён Яковлевич, кузнечнöй делö тöдiс, ассьыс овмöссö видзис пöрадöкын. Бабö, Анна Герасимовна, пöрысьнас синтöм лоис, а мöс на век видзисны. Гожöмъяссö, кор страдаыс помасяс нин, дедным чери кыйис. Менö тöжö босьтлывлiс. Арнас сэсся öтлаын вöралiм. Дедöлы 76 арöс. Гöрд чужöма, лöз синъяса, вом тырыс на пинь. Бöрнас тай синъясыс слаба жö пондiсны аддзыны. Урсö нин пу вывсьыс оз вöлi аддзы. Сылы эськö кодi кö лыйысь кö вöлi. Шуö меным öтчыд:
     - Менам некутшöм грамöта абу, да квайтöс быдтi. Тэныд тöжö нинöмла велöдчыны, бурджык вöравны пондам.
     Батьö, Герасим Семенович, та йылысь и кывзыны эз кöсйы. Сэки нин ми торйöн олiм. Me дедö дорö мунi.
    - Но, мый, — юалö, — он кöсйы сiдзкö кыйсьыны мекöд?
    - Кöсъя эськö, да батьö оз лэдз.
    - А тэ мöдысь на юав.
    Кор юалi батьлысь, сiйö дыр думайтiс.
    - Но мед, — шуö, — тэ ногöн лоас, öти восö нöрöвитлам. Гашкö, ёнмыштан, да кокниджык лоас Черныбöдз ветлöдлыны.
    Висьталi та йылысь дедöлы.
    - Но и бур, — шуö. - Аски жö мунам чöс туй выльмöдны. Сэсся и урыс едждас.
   1936-öд вося арыс кос вöлi. Коръя вöр шыбитöма нин гожся паськöмсö. Сьöлаяс лэччöмны гаръясьны ю дорö, лöнь асывъяснас ылöдз кылö тар кургöм. Дозмöр öктö посни изъяс.
    Октябрь первöй джын. Эг öтчыдысь нин видлавлöй чöс туй вылысь дозмöр лэчьяс. Быд дырйи дедкöд небзьöдам лыасö лэчьяс дорысь. Небыд лыаас пöткаыс пуркнясьö, воштö вылыссьыс тойяссö. Сьöла вылö тöжö лэчьяс пукталiм. Кык коз костö потш нюжöдöма, а лэчыс потш шöрас, сиалöма кык чаль коластö. Кык помас пелысь туганъяс öшлöма.
    Пуксим шойччыштны, сёйыштiм, мый вöлi. Дед менам некор эз куритлы и меным эз тшöкты. Сiйö казьтылö, кыдзи важöн вöравлöмны кремнёвкаясöн. Луннас, шуö, 30 урöдз кыйлöмны. Но сiйö, дерт, кутшöм кыйсьысь, кутшöм понйыд да эм-ö урыс.
    Водз асыв. Восьлалам вöрса векньыд туйöд.
    - Татысь, сикт дорсьыс, урсö босьтiсны нин, эз коль.
    Кежим туйсьыс да мöдöдчим Сёль ю пöлöн. Öтар и мöдар бöкас берегьяс крутöсь. Пожöмъяс быдмöны джуджыдсьыс джуджыдöсь. Понным кутiс увтны.
    - Азартöн увтö, сiдзкö аддзö урсö, — шуö дедö.
    Сiдз и эм - коз понöль вылö урыс кайöма. Лыйи стöча, да урыс усис. Понйыс матыстчылiс сы дорö да клыкъяснас жугöдiс юр лысö. Сэсся эз вöрзьöд, мöдöдчис нöшта ур корсьны. Понйыс миян руд гöна, пельясыс сувтса, бöжыс чикыль. Скöр да смел. Сöмын шу «усь», кöть кутшöм пон вылö зырöдас. Дозмöр вöлi ззв бура увтö.
    Менам тшöт вылын талун сизимöд ур нин. Лöзас вуджим, Сёль берегъясыс алькöсмисны. Танi кодiкö турун сабри пуктылöма, сабрисö босьтöма йöр пытшкö. Со и бара увтöм шы кылiм да вöдзö воськовтiм öдöбöнджык. Ме вöдзынджык дедöысь. Аддзи урсö, но миян коли сöмын öти патрон. Öтпыр-мöдысь пезьгöдлi куроксö - оз лый. Дед дöзмис видзöдöмсьыс, юалö:
     - Кодар бӧкас урыс?
     - Веськыд бӧкас.
     - Зэв-ö улын йывсяньыс. И кымын аршин лоас?
     - Вит гöгöр. - Me аддза кузь чаль. Сыысь улын али вылын?
     - Урыс чаль вылас и эм. - Чаль йывланьыс али матын пу дорас?
    - Чаль шöрас, дедö, чаль шöрас.
    Босьтiс ассьыс шомпольнöй пищальсö, метитчис да лыйис. Урыс муын.
    - Лэбöдны колö тiянлысь патрона пищальясныдтö. Часлы нöшта на зарадитла.
    Сiйö первой пороксö кисьтiс стволас, газетысь вöчöм пыжöн вевттис-митшкöдiс шомполнас. Сэсся дрöбсö пуктiс сiдзи жö. Бара позьö лыйны.
    Рöмдыны пондiс. Дедöй водзын нуöдö, но меным кажитчö, мый мунам ог сиктланьыс.
    - Дедö, ми, гашкö, дзик мöдöрö мунам?
   Нинöм эз кывлысь, мунö и мунö, кольö кок туйсö небыд нитш вылас. Me нин повны пондi мый вöшам да ковмас тшыглы кувны. -Дедö, неладнö нуöдан... Дзикöдз пемдiс. Ружьеыс менам сьöктаммис, пондiс личкыны пельпомöс. Öдва нин муна-кысся дед бöрся, дась бöрддзыны. Сэсся зурасим лöзас йöрас, да сэтшöм рад ме лои, мый эг вöшöй. Эбöсъяс содiсны, кокъяс вароладжык воськовтiсны гортлань. Кор туй вылас петiм, нöшта на лои кокниджык. Со и гортынöсь. Бать-мам виччысьöны менö кильчö дорын...
Некор оз вунлы юрысь дедкöд вöралöмыс.

А. Селиванов

"Выль туйöд" № 82 (6656), 1990-öд во, июль 10-öд лун.

Лöзас - засека, род изгороди из срубленных и наваленных деревьев, отделяющая выгон от пашен и лугов /Удорский диалект коми языка. В.А. Сорвачёва/

Фото вылын тайö гижöдыслöн автор, Сёльыб сиктын чужлöм морт, фронтовик - Селиванов Анатолий Герасимович (Ярасим Толь).

Мöд фото вылын - важъя муа лэч дорын сьöла-чукчи пуртiкасянiн.



ПОХОЖИЕ МАТЕРИАЛЫ